Ó marxe da diocese britoniense que probablemente tivo aquí un dos seus principais centros, e ó marxe dos asentamentos previos (prerromanos e romanos) que a arqueoloxía constata na zona, a primeira mención da que non cabe dúbida que se refire a esta Britonia da Pastoriza e á súa igrexa de Santa María data de 1089. Durante os séculos baixo medievais, a forma Britonia mudará en Bretonia ou Bretonna, rexistrándose a grafía Bretoña dende comezos do século XVII.
- VII. Arqueoloxía de Santa María de Bretoña
- O castro ou vicus romano previo á diocese
- As cerámicas
- A necrópole
- A inscrición de Bretoña
- As transformacións da igrexa parroquial
- As escavacións de Chamoso Lamas
- As escavacións de Emilio Ramil
- VIII. Historia: do medievo á actualidade:
- Bretoña na Idade Media:
- O mosteiro altomedieval (ss. X-XII)
- A casa do bispo baixomedieval (XIII-XV)
- Idade Moderna:
- integración na Provincia de Mondoñedo (s. XVI-XVII)
- A lenda da Casa do Zebedeo (século XVIII)
- Creación do concello da Pastoriza (s. XIX)
- Século XX:
- 1931: o drama da emigración e a colocación dun reloxo no campanario da igrexa, reflictidos nunha elexía do bretoñés Xan Bouso.
- 1946: a chegada da electricidade a Bretoña, descrita nun poema do bretoñés Xan Bouso.
- 1959: última gran reforma da igrexa.
- Anos 60-70: a concentración parcelaria
- 1936-1984: fotografías antigas de Bretoña recollidas por veciños.
- Bretoña na Idade Media:
- IX. Etnografía da Pastoriza:
- 1930-1939: o etnógrafo alemán Walter Ebeling fai algunhas das primeiras fotografías da Pastoriza, e o etnógrafo mindoniense Eduardo Lence Santar recolle algunhas das costumes destas terras.
- Britonienses ilustres: a través dos seus obxectos e esculturas de Fernando Villapol
- A música a comezos do século XX
- A produción tradicional de gasoas: colección ‘Augas Mayloc’, de Fernando Villapol
- ‘Da ovella ó calcetín‘, documental sobre a elaboración da lá (1999)
- A Rapa das Bestas
- Gastronomía
Español 
Galego