Historia da gens britoniense e do bispado de Britonia
A orixe dos britones que conformaron o bispado tardoantigo de Britonia permanece oculta á documentación conservada, pero a hipótese máis amplamente aceptada é que se trataría dun bispado concedido a unha colonia de britanos chegados ás costas da Gallaecia sueva trala caída do Imperio romano de Occidente, e con motivo das invasións anglosaxoas das illas británicas. Os primeiros documentos que notifican a existencia desta diocese son as actas dos concilios de época sueva: o celebrado en Braga no ano 572, no que firma Mailoc britonio, e o celebrado en Lugo cara as mesmas datas, onde se elaborou o famoso Parroquial suevo. En lugar das parroquias reducibles a topónimos que aparecen supeditadas á meirande parte das dioceses desta división, á sede britoniense adxudícaselle a xurisdición sobre un número indefinido de «igrexas entre britones», xunto co «Mosteiro Maximi» ‒o máis antigo de nome coñecido en toda a Península Ibérica‒ e «Asturias» [ou, «as igrexas que están en Asturias»]. A mención a Asturias non se atopa nas copias do Parroquial suevo que dependen das interpolacións efectuadas polo bispo Pelayo de Oviedo a comezos do século XII, o que conlevou numerosas confusións e controversias que chegan aos nosos días.
Os prelados britonienses tamén aparecen confirmando algúns concilios de época visigoda, e se ten suxerido que os bispos que firmaban coma laniobrenses en algúns concilios nos que non figuran os britonienes, pertencían ao mesmo bispado. Ademais, a diocese de Britonia rexistrarase supeditada ao metropolitano de Braga nos catálogos provinciais deste periodo. Tomando pe nestas listaxes de historicidade máis ou menos verificable, durante a Idade Media elaboráronse outras notoriamente apócrifas atribuídas ao emperador Constantino, por un lado, e ao rei Wamba, por outro, nas que tamén aparece Britonia. A presunta destrución da sede de Britonia a mans dos musulmáns no primeiro século da súa conquista da península propiciaría, durante o reinado de Alfonso II (cara o 830), a fundación do bispado de Oviedo no territorio astur de antiga xurisdición britoniense. Na segunda metade do século IX, durante o mandato de Alfonso III, o bispado de Dumio trasladouse ao cantábrico lucense, dando lugar á sede de Mindunieto para a cal se construirá a catedral de San Martín, preto de Foz. Sen embargo, antes de rematarse o templo, cara o ano 1115, sendo bispo Nuño Alfonso ‒un dos autores da Historia compostelana‒ a diocese menduniense trasladouse a Vallibria, no val do río Bría, seguramente para escapar dos ataques por mar de vikingos e ingleses que eran frecuentes neste periodo. En 1156, Alfonso VII outorgará a Vallibria o estatus de cidade, e concederalle ao seu bispo numerosas propiedades, comezando significativamente polos coutos de Sancti Martini et Britonie, antigas sedes das dioceses menduniense e britoniense, respectivamente, das cales o vallibriense instituíase herdeiro territorial. De mais do seu topónimo, vestixios arqueolóxicos e localización, esta é unha das principais razóns que levan a identificar con Santa María de Bretoña a sede ‒ou un dos principais centros‒ da diocese britoniense.
O bispado Mindoniense trasladaríase novamente en 1182, esta vez á recentemente fundada Ribadeo, onde non se chegará a construír catedral, pois a sede regresará en 1219, e esta vez definitivamente, a Vilamaior de Vallibria, durante o bispado de Martín I, onde antes do ano 1250 darase por terminado o templo, de fermoso estilo gótico. Debido ao peso do bispado mindoniense na rexión, que en época moderna se constituirá en Provincia, a cidade de Vallibria mudará o seu nome por Mondoñedo, co cal chega aos nosos días. Estas continuas traslacións da sede, a polémica vinculación de Britonia coa orixe do bispado ovetense, así como a identificación do bispado britoniense cos bispos laniobrienses que asisten a algúns concilios visigodos, fixeron tan complicada a reconstrución da historia eclesiástica desta rexión que un dos máis ilustres historiadores españoles de todos os tempos, Enrique Flórez, manifestou que ningunha outra igrexa lle supuxera tanto traballo.
![](https://britonia.gal/wp-content/uploads/2022/04/Bretona-Amor-Meilan-Enrique-Flore-2-1024x587.jpg)
Contidos deste apartado
- IV. Documentos:
- Concilio de Braga I (561): a conversión ao catolicismo do Reino suevo a instancias de Martiño de Dumio e a loita contra a herexía priscilianista, confirmada por un tal Maliosus
- Parroquial suevo (569): xurisdición do bispado britoniense no Reino Suevo
- Concilio de Braga II (572): confirmado por Mailoc, primeiro bispo britoniense documentado
- Concilios visigodos (589-693): asistencia britoniense aos sínodos do século VII
- Testamento de Alfonso II (832): fundación da sede ovetense en sustitución da sede britoniense, destruida polos musulmáns
- Mencións apócrifas
- Restitución como diocese titular
- V. Historiografía:
- Contexto migratorio: a caída do imperio romano, as invasións xermánicas e as colonias de britanos
- Contexto relixioso: costumes galaicas censuradas no De correctione rusticorum de Martiño de Dumio e o IV Concilio de Toledo (633)
- Britones en Gallecia: Britonias e britones no Noroeste hispano tardoantigo e medieval
- O bispo Mailoc: hipóteses sobre a súa identidade e procedencia
- O mosteiro Maximi: significado e hipóteses sobre o seu patrono e localización
- A Asturias britoniense: pegada dos britones en terras astures
- A diocese laniobrense: distinto nome para un mesmo bispado? hipóteses sobre a súa localización
- A destrución da sede e o relevo xurisdiccional: a sorte do territorio britoniense trala invasión musulmana
- Lendas e presuntos britonienses ilustres:
- VI. Antecedentes dos estudos britonienses:
- Os falsos cronicóns e as primeiras teorías (s. XVII)
- A crítica de Enrique Flórez (1764)
- A erudición de José Villa-amil y Castro (1878)
- As escavacións de Manuel Chamoso Lamas (1970)
- A Historia de Bretoña de Antonio García y García (2000)
- Os camiños novos de Simon Young (2002)
- A tese de Carlos A. González Paz (2020)
- # Bibliografía e referencias